Jeugd en zorg • Najaarsrapportage 2016 Zaanstad

Aandeel in het totaal

Portefeuillehouder: J. Olthof
Verantwoordelijk directeur: S. Tax

Programmadoelstelling en rol van de gemeente

Zaanstad is een sociale gemeente waarin kinderen en jongeren gezond en veilig kunnen opgroeien en waar bewoners zich actief inzetten. Veel inwoners doen dat zonder hulp of inbreng van de gemeente. Voor bewoners die dat nodig hebben, is er passende ondersteuning; laagdrempelig en waar mogelijk dichtbij in de wijk. Onder andere in de vorm van Sociale Wijkteams (SWT’s) en Jeugdteams (JT’s) en verschillende vormen van maatschappelijke of inkomensondersteuning. Het doel is dat iedereen kan participeren, op eigen wijze en naar vermogen.

Sinds 1 januari 2015 heeft de gemeente de verantwoordelijkheid voor het beleid en de uitvoering van de zogenoemde decentralisaties op het gebied van de Wmo, de Jeugdwet en de Participatiewet. Zaanstad vult deze nieuwe taken op een andere manier in dan voorheen gebruikelijk was. De bewoner en zijn situatie staan centraal bij het zoeken van een evenwicht tussen optimale kwaliteit van zorg en het beschikbare budget. Samen met hulpvragers wordt gekeken naar wat nodig is. Soms vinden zij zelf al een oplossing samen met hun netwerk en/of vrijwilligers. Soms hebben zij ondersteuning, hulp of behandeling door professionals nodig. Deze nieuwe manier van werken betekent dat we hulpvragen minder vaak overnemen. We richten ons erop dat bewoners de regie over hun eigen leven terug krijgen of houden. We proberen mensen die hulp zoeken op een laagdrempelige manier te ondersteunen bij het vinden van passende oplossingen. Hierbij staan centraal:
• Preventie: wij zijn alert op signalen van ongewenste en problematische ontwikkelingen en voorkomen problemen of hulpvragen zo veel mogelijk
• Zelfstandigheid: wij stimuleren dat mensen binnen hun eigen netwerk oplossingen zoeken voor hun problemen of hulpvragen. Ook stimuleren we dat mensen anderen in hun omgeving helpen
• Ondersteuning op maat: mensen voor wie het informele netwerk geen of onvoldoende hulp biedt kunnen een beroep doen op ondersteuning. Dat kan laagdrempelig en dichtbij. De Sociale Wijkteams en Jeugdteams bekijken samen met de bewoner/het gezin welke hulp nodig is
• Vangnet: voor de kwetsbaarste groepen is er een betrouwbaar en kwalitatief hoogwaardig vangnet.
In de Zaanse aanpak en strategie voor de transformatie ligt een sterke focus op samenwerken, proberen, leren, ontwikkelen en verder transformeren. Gaandeweg leren we wat werkt om onze visie te realiseren. We gaan uit van de menselijke maat en leveren maatwerk waar mogelijk en nodig. Dit vraagt veel van alle betrokken partijen, ook buiten de gemeente. Het vraagt vooral vertrouwen en tijd. Daarom moeten we in ons leerproces en in onze nieuwe manier van werken voorkomen dat we terugvallen op regels en het overreageren op risico’s. Dit kan innovatie remmen en leiden tot stijgende kosten en een versnippering van onze inspanningen. Het is van belang dat we de risico-regelreflex tijdig in ons eigen gedrag herkennen en leren hoe we hiermee moeten omgaan.

Voortgang

Preventie, gezondheid
Het project Jongeren Op Gezond Gewicht is uitgebreid naar vier wijken met overgewichtproblematiek en er zijn drie lokale gezondheidsnetwerken opgericht. Hierin zijn professionals rondom het kind en gezin verbonden. Bij deze aanpak werken we samen met de zorgverzekeraar en de huisartsen. De nieuwe visie van de GGD wordt naar verwachting nog voor het einde van 2016 vastgesteld door hun bestuur.

De kracht van wijkbewoners; Sociale Wijkteams, Jeugdteams, Centra Jong
Dit jaar is voor het eerst het landelijk ontwikkelde cliëntervaringsonderzoek Wmo gehouden. Daaruit blijkt dat ruim driekwart van de ondervraagden weet waar ze met hun hulpvraag terecht kunnen, tevreden is over de ondersteuning (van de Sociale Wijkteams en/of specialistische ondersteuning) en zichzelf daardoor beter kan redden.
Met de Sociale Wijkteams (SWT’s) is rond de zomer een evaluatie gehouden. Net als bij het Festival der Verantwoording bleek dat veel goed gaat: bewoners voelen zich gehoord en ervaren de nabijheid en de oplossingsgerichtheid van de wijkteams als prettig. Daarnaast zijn er natuurlijk nog wel de nodige verbeterpunten.
De komende tijd ligt de nadruk mede op:

Het aanboren/versterken van de kracht in de wijken
Het bereiken van kwetsbare groepen in de wijken
Toegang tot de Participatiewet beleggen bij SWT’s, na een pilot bij vier teams.

Ook werken de Sociale Wijkteams aan de verdere verbetering van de samenwerking en afstemming met de wijkverpleegkundigen. Samen met de wijkverpleegkundigen en de zorgverzekeraar wordt gekeken of het aanbod van crisisbedden, kortdurend verblijf en respijtzorg voldoende aansluit bij de behoefte onder langer thuiswonende ouderen en hun mantelzorgers.

Eind 2016 houden we voor de Jeugdteams voor de tweede maal een cliëntervaringsonderzoek. Om tot integratie van Centra Jong en Jeugdteams te komen, loopt een project waarin we uitwerken op welke onderdelen de medewerkers elkaars werk kunnen versterken. Ook de communicatie is een aandachtspunt: de uitkomsten van uitgevoerde onderzoeken onder professionals, bewoners en ouders gebruiken we om de manier te bepalen waarop we de geïntegreerde Centra Jong/Jeugdteams onder de aandacht van de inwoners brengen.
De samenwerking tussen de Sociale Wijkteams en de Jeugdteams groeit, maar moet nog verder worden verbeterd. Mede in dat verband zijn zij in 2016 gestart met een nieuwe werkwijze rondom jongeren van 16 tot 23 jaar. Daarbij wordt samen met de jongere gekeken naar diens ontwikkeling en welke ondersteuning daar het beste bij past.
Samen met de onafhankelijke cliëntondersteuning, de Sociale Wijkteams en de Jeugdteams onderzoeken we hoe we de bekendheid van de onafhankelijke cliëntondersteuning verder kunnen vergroten.

Specialistische ondersteuning
De voorbereiding voor de nieuwe contractering van specialistische jeugdhulp per 2018 is in volle gang. De specialistische ondersteuning op grond van de Wmo is geëvalueerd, wat per 2017 leidt tot een aantal aanpassingen in de maatwerk-arrangementen.
Naast deze zorg in natura kunnen mensen ook gebruik maken van een PGB. Zowel bij Wmo als bij jeugd zien we een verschuiving: het aantal PGB’s neemt af, het aandeel zorg in natura neemt toe. Met mensen met een aflopende PGB-indicatie worden herindicatiegesprekken gevoerd om te zien welke ondersteuning zij nodig hebben.
De hiervoor beschikbare rijksbudgetten zijn in enige mate onzeker, zie hiervoor hoofdstuk 1.

De uitvoering van de door de raad vastgestelde Regiovisie voor kwetsbare burgers met multiproblematiek is in volle gang. Zo is met de SWT’s een ontwikkelingstraject gestart zodat de kennis en ervaring van de teams groeit met betrekking tot de kwetsbare burgers, zoals personen met psychische aandoeningen, verslaafden en dak- en thuislozen. Ook de expertise van specialistische zorgaanbieders wordt daarbij benut. Verder worden per 2017 zowel verblijfs- als ambulante arrangementen van Beschermd Wonen ingekocht.
Met zorgverzekeraar Zilveren Kruis zijn we, ook in lijn met de Regiovisie, een aanpak gestart rond mensen met een ernstige psychiatrische aandoening (“EPA”). Hierin werken we aan een gezamenlijke integrale aanpak die de schotten vanuit regelgeving en financiering overstijgt, zodat we vanuit de leefwereld van deze mensen kijken wat er nodig is en de afstemming verbeteren tussen de Wmo en de Zorgverzekeringswet. Eind 2016 start een pilot in een of twee wijken, samen met de betreffende bewoners/clienten, ervaringsdeskundigen, Sociale Wijkteams en zorgaanbieders.

Armoedeopgave
In 2016 heeft Zaanstad in het kader van de armoedeopgave vernieuwde beleidsregels schulddienstverlening opgesteld. Ook zijn we bezig met de eindevaluatie van de pilot budget maatwerkondersteuning, wordt er gewerkt aan het project ontschotting minimabeleid/regelingen en is er speciale aandacht voor kinderen in armoede. Verder doet Zaanstad mee met de City Deal Inclusieve Stad.

Jeugd en zorg	Begroting voor narap	Mutaties narap	Stand na narap
Lasten	114.155	-1.706	112.449
Baten	-4.026	-452	-4.477
Toevoegingen	0	0	0
Onttrekkingen	-9.192	1.492	-7.700
Saldo	100.938	-666	100.272

	Lasten	Baten	Saldo
Beleidsbijstellingen	-1.872	1.070	-802
Herschikking	166	-30	136
	-1.706	1.040	-666

	Lasten	Baten	Saldo
Kostenverdeling	166	-30	136
Met deze begrotingswijziging worden de apparaatsbaten en -lasten op de juiste wijze toegerekend aan de prestaties.

	Lasten	Baten	Saldo
Stuurbudget en budget Slim Investeren	-2.561	0	-2.561
Het stuurbudget is ter dekking van onvoorziene kosten op de producten binnen programma 1, met name vanwege onzekerheden in het volume oftewel de omvang van de ondersteuningsbehoefte. Het totaal van de geprognosticeerde kosten van de producten in programma 1 laat een onderbesteding zien (-1.665). Er hoeft naar verwachting dit jaar geen herallocatie van budget plaats te vinden vanuit het stuurbudget. Wel zien we dat de onderbesteding in 2016 kleiner is dan in 2015. Het kan zijn dat in 2017 en verder wel herallocatie vanuit het stuurbudget nodig is. Zeker gelet op de vermindering van de middelen vanuit het Rijk als gevolg van de zogenoemde ‘startstreepmutaties’ voor Wmo en jeugd. Binnen het programma Slim Investeren is sprake van onderbesteding. Dit is het eerste jaar dat middelen worden ingezet voor de beweging naar de voorkant en het opstarten van deze maatregelen kost tijd, waardoor budget overblijft (-815). De komende jaren zullen we de budgetten binnen de reguliere begroting, het stuurbudget en de middelen van Slim Investeren met elkaar in samenhang moeten blijven bezien.
Uitvoeringskosten regionale samenwerking decentralisaties	-18	-72	-90
De regionale samenwerking en procesorganisatie brengt uitvoeringskosten met zich mee. Tot en met 2015 is dit incidenteel vanuit het transformatiebudget bekostigd. Vanaf 2016 vervalt deze dekking. Het zijn structurele kosten die horen bij de uitvoering van de samenwerking tussen de gemeenten in de regio Zaanstreek-Waterland en Amsterdam. De gemeenten Purmerend, Beemster en Edam/Volendam willen geen gebruik meer maken van de inzet van Zaanstad bij de regionale contractvorming en contractmanagement voor de Wmo. Daarnaast zijn vanaf 2016 nieuwe dienstverleningsovereenkomsten afgesloten, waarbij naast de contractvorming ook ruimte gemaakt wordt voor regionale communicatie en beheer financiën bij de contracten. Het stuurbudget wordt gebruikt om deze kosten structureel in de begroting te formaliseren.
Budgetten Jeugd	685	400	1.085
De uitgaven voor ondersteuning zijn, zoals het er nu naar uitziet, over heel 2016 hoger dan in 2015. We zien een beweging van de 2e naar 1e lijn, maar nog niet de gewenste snelheid en grootte. Met name de afname in de jeugd-GGZ is kleiner dan gehoopt. Op een aantal vormen van ondersteuning (de jeugd-GGZ, de begeleiding van jeugdigen die is overgekomen uit de AWBZ en opvoedhulp) wordt een overschrijding verwacht ten opzichte van de huidige begroting (2.385).Op andere onderdelen van jeugd is juiste sprake van een onderschrijding. Zoals het persoonsgebonden budget (pgb). In 2015 is een totaal pgb-bedrag verstrekt aan de SVB op basis van de beschikkingen. Het bedrag is niet geheel opgegaan en in de eindafrekening met de SVB is budget teruggekomen (-900). Door een verschuiving van pgb naar zorg in natura is er in 2016 een verwachte onderbesteding op het pgb-budget (-400).Voor de uitvoering van de herindicaties jeugd is in de begroting 748 opgenomen. Echter, voor de uitvoering in 2016 is slechts 348 nodig. De herindicaties zullen ook in 2017 door de jeugdteams worden uitgevoerd. Het niet bestede bedrag ad 400 wordt in de reserve herindicaties teruggestort. Het totaal van de afwijkingen op de jeugd is 1.085 nadelig.
Armoedebeleid	1.077	-350	727
Het aantal aanmeldingen voor bewindvoering vertoont al twee jaar een stijgende lijn. Veel mensen met schulden krijgen vanuit de gerechtelijke macht een bewindvoerder toegewezen. Omdat hun inkomsten dermate laag zijn, worden deze kosten vergoed via de bijzondere bijstand. Door het aangaan van de City Deal word onderzocht hoe onder meer bijzondere bijstand effectief kan worden ingezet. Daarnaast wordt naar mogelijkheden gezocht om met de rechtelijke macht tot afspraken te komen om bewindvoering via de gemeenten te laten lopen (1.077). Door de groei van het aantal cliënten stijgen ook de inkomsten uit verhaal (-350).
Harmonisatie voorschoolse voorzieningen	-80	0	-80
Bij de harmonisatie van de voorschoolse voorzieningen is op basis van een businesscase een uurtarief vastgesteld voor voor- en vroegschoolse educatie (VVE) en reguliere kinderopvang. Uit de eerste jaarlijkse analyse blijkt dat het vastgestelde uurtarief niet hoog genoeg is om de gemaakte kosten te dekken. Bijstelling van het uurtarief heeft extra onvoorziene kosten met zich meegebracht voor VVE 2015 en voor reguliere kinderopvang 2015 en 2016. Voor 2016 zijn de kosten voor de subsidiëring van VVE, die op basis van de analyse worden verwacht, reeds voorzien in de begroting. Het totale nadeel is 720. Conform de afspraak die reeds gemaakt is bij de kadernota 2017 wordt het VVE deel ad 400 (programma 3) gedekt uit het bij het maatschappelijk domein beschikbare stuurbudget.
Structurele inzet jeugdboa's	-230	0	-230
Op verzoek van de gemeenteraad is er in juni 2015 een pilot van een jaar met jeugdboa’s gestart die op 1 juni 2016 is afgelopen. Er ligt op dit moment een positieve evaluatie over de pilot. De pilot wijst uit dat de inzet van jeugdboa’s een meerwaarde heeft in de ketenaanpak. Gezien de omvang van Zaanstad en de mogelijke uitbreiding van aandachtsgroepen wordt voorgesteld om de pilot met de jeugdboa’s structureel in te gaan zetten en uit te breiden van 4 naar 6 fte’s en daarnaast in te zetten op een goede coördinatie tussen de verschillende wijken. De kosten van dit voorstel (230) kunnen worden gedekt uit het stuurbudget.
Budgetten Wmo	-745	0	-745
Ook bij de Wmo zien we meer uitgaven voor ondersteuning in 2016 ten opzichte van 2015. Dit kan samenhangen met een grotere ondersteuningsbehoefte in het kader van de landelijke trend van extramuralisering (langer zelfstandig thuis wonen). Zo zien we een stijging van de zorgzwaarte in de maatwerkarrangementen Wmo zoals begeleiding en hulp bij het huishouden en beschermd wonen. Op deze onderdelen is spraken van een overschrijding (755). Daartegenover staan voordelen (-1.500) zijnde de afrekening pgb 2015 en lagere prognose voor de pgb 2016. Er is sprake van verschuiving van pgb naar zorg in natura. Het totaal van de afwijkingen op de Wmo is -745 voordelig.
Algemene Reserve Sociaal	0	1.092	1.092
Bij het raadsbesluit “instellen algemene reserve sociaal (ARS)” is besloten dat alle voor- en nadelen van de programma’s 1 en 2 (deel participatie) worden verevend met de ARS. Op programma 1 is bij de narap sprake van een incidenteel voordeel (-1.092). De begrote onttrekking zal met dit bedrag worden verminderd. Op het deel Participatie van programma 2 is bij de narap sprake van een incidenteel voordeel (-1.720). In de burap is op programma 2 een nadeel gemeld op de BUIG (4.290). Omdat bij de burap nog geen prospecties waren te geven op jeugd, zorg en participatie, is bij de burap nog geen onttrekking begroot op de ARS. Het volgen van het raadsbesluit betekent dat dit nu bij de narap alsnog dient te gebeuren. Per saldo wordt -2.570 aan de ARS onttrokken, zijnde het voordeel van de narap en de correctie burap.

Programmadoelstelling en rol van de gemeente

Herschikking

Beleidsbijstellingen